De Britse bommenwerper Lancaster NN775 van het 514de RAF Bomber Command Squadron stortte 78 jaar geleden op 5 maart 1945 om 15u neer in deelgemeente Bunsbeek. Dit vliegtuig was om 10u35 opgestegen in het Engelse Waterbeach, bij Cambridge, met 169 andere bommenwerpers en was op de terugweg van Gelsenkirchen, waar het een aanval op een benzeenraffinaderij uitvoerde en getroffen werd door Duits afweergeschut. Het toestel stortte neer en verdween in de drassige ondergrond van een weide in de Pamelenstraat. De zeven inzittenden kwamen hierbij om het leven.
De zevende missie van de Lancaster NN775
In de ochtend van 5 maart 1945 vertrokken op de Engelse luchtmachtbasis in Waterbeach 170 bommenwerpers, waaronder de Lancaster NN775. Voor de bemanning was het hun zevende missie. De Lancasters van het 514de Squadron stegen op met een interval van één minuut. Met 5000 kilo bommen en nog eens zoveel brandstof aan boord klommen de vliegtuigen moeizaam naar hun kruishoogte. De toestellen vormden pas boven de Noordzee hun formatie en zetten koers naar Duitsland. Het bombardement van die dag vernietigde de volledige site 1/6 van de steelkoolmijn en de benzeenfabriek in Gelsenkirchen. Reeds in 1936 was binnen de Britse luchtmacht RAF het Bomber Command opgericht om weerwerk te kunnen bieden tegen de gevreesde Duitse overmacht in de lucht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zou het Bomber Command een beslissende rol spelen met zijn strategische bombardementen op industriële sites in Duitsland. Die hadden tot doel de Duitse oorlogsindustrie te ontwrichten. De omvang van het hele opzet is vandaag nauwelijks te vatten: geschat wordt dat één miljoen mensen gedurende de vijf oorlogsjaren actief waren in het Bomber Command, dat in totaal 55.000 jonge militairen verloor. Op het einde van de oorlog in 1945 stond het geluk al een maand lang aan de zijde van het 514de Squadron, want geen enkele bommenwerper ging verloren. De Duitse vijand zat op de knieën en de oorlog zou niet zo heel lang meer duren. Maar op 5 maart 1945 beet de Duitse luchtafweer fors van zich af en de bemanningen rapporteerden dat ze zagen hoe een bommenwerper neergehaald werd boven het doelgebied. De Lancaster NN775 raakte die dag vermist en stortte uiteindelijk neer in Bunsbeek.
De zoektocht naar de Lancaster NN775
Kort na de crash van de Lancaster NN775 in Bunsbeek vond een Brits onderzoeksteam de lichamen van vier van de zeven bemanningsleden. Slechts twee daarvan konden worden geïdentificeerd: de 21-jarige joodse navigator Flight Sergeant Sidney Smith en de bommenrichter Frank Clarke. Op de andere twee gevonden stoffelijke resten kon er destijds geen naam geplakt worden en drie lichamen bleven achter in de Bunsbeekse ondergrond. De gevonden lichamen werden begraven in de tuin van het militaire hospitaal van Heverlee, onder een kruis met de vermelding Bomber crew (perhaps 5) Killed 5-3-45. Een jaar later keerde een gespecialiseerd team terug naar de locatie van de crash in de Pamelenstraat, en op 23 maart 1946 werd nog een vruchteloze poging ondernomen om de achtergebleven bemanningsleden te bergen. Squadron Leader Clowes, die de droeve taak had met de Missing Research and Enquiry Service alle crashplaatsen te bezoeken waar nog vraagtekens bestonden omtrent het lot van de bemanning, schreef in zijn verslag: “Er blijft niks over op de plaats van de crash, enkel een kuil van zes op twee meter, vol water”. De zeven families moesten vrede nemen met het feit dat hun zonen nooit zouden terugkeren. Een collectief graf met zeven grafstenen op de intussen als militaire begraafplaats ingerichte site in Heverlee, zou de enige tastbare verwijzing naar hun lot blijven. Het verhaal van de NN775 was er een met vele vraagtekens en daarom startte het gemeentebestuur van Glabbeek onder leiding van burgemeester Peter Reekmans na 71 jaar de zoektocht naar de gecrashte Lancaster nadat inwoners André Bruyninckx en Ben Cleynen hierover grondig opzoekwerk verricht hadden. In april 2016 deed het Planehunters Recovery Team Belgium met dieptemeters een vooronderzoek op de locatie van de crash en in augustus 2016 voerde Bom-Be een bijkomende detectie uit, waarbij de juiste positie van het vliegtuigwrak in de ondergrond werd afgetekend met een magnetometer. De geregistreerde anomalieën in het terrein bleken verrassend goed overeen te komen met het profiel van een Lancaster. Zo kon exact worden vastgesteld waar de vier motoren en de romp zich bevonden op een diepte tussen de twee en de vier meter. Na deze voorbereidende onderzoeken vroeg het gemeentebestuur bij het Vlaams Agentschap voor Onroerend Erfgoed een vergunning aan om het vliegtuigwrak te bergen. Dankzij het opzoekwerk van André Bruyninckx en Ben Cleynen konden we na contacten met de familieleden van de slachtoffers ook voor het eerst een gezicht plakken op alle slachtoffers en ontdekten we wie ze waren en waar ze vandaan kwamen.
De zeven slachtoffers van de Lancaster NN775
De Engelse bommenwerpers werden bemand door zeven vliegeniers: piloot, navigator, bommenrichter, radiotelegrafist, boordwerktuigkundige en twee boordschutters. De crew van de Lancaster NN775 werd geleid door de 23-jarige Noord-Ierse piloot Flying Officer Holman Kerr.
De navigator was de 21-jarige joodse Flight Sergeant Sidney Smith, Frank Clarke was de bommenrichter, de 20-jarige Sergeant Christopher Hogg uit Birminghamn bemande de geschutskoepel op de rug van het vliegtuig en de 20-jarige Sergeant William Marsden uit Lancashire was de boordtechnieker. Zij waren allen afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk. De twee andere bemanningsleden kwamen van veel verder. De 18-jarige radiotelegrafist-boordschutter Flight Sergeant Allan Olsen kwam uit Toowoomba in Australië en de 23-jarige Sergeant Herbert Thomas uit Jamaica bemande de geschutskoepel in de staart van het vliegtuig.
De opgraving van de Lancaster NN775
Tijdens het weekend van 11, 12 en 13 november 2016 werd het volledige vliegtuigwrak opgegraven. Het gemeentebestuur koos voor de start van de opgravingswerken de symbolische datum van Wapenstilstandsdag. Het was bovendien de verjaardagdatum van Allan Olson. Het gemeentebestuur werkte voor de opgraving van het vliegtuigwrak samen met vrijwilligers van het Planehunters Recovery Team Belgium, het Belgian Aviation History Association Archaeology Team (Bahaat), explosievendeskundigen van Bom.be en archeoloog Simon Verdegem. De gevonden onderdelen van het vliegtuigwrak van de Lancaster NN775 zijn door de gemeente Glabbeek geschonken aan het museum van de luchtmachtbasis Waterbeach, waar het vliegtuig ooit opsteeg.
De berging van de laatste lichamen
Door de berging van het vliegtuig konden ook eindelijk alle bemanningsleden geborgen worden. Op 12 en 13 november 2017 vond het bergingsteam de stoffelijke resten van de bemanningsleden die nog in de ondergrond waren achtergebleven. De kisten van deze slachtoffers werden tijdens een korte ceremonie in militaire stijl op de plaats van de crash gedrapeerd met de Engelse en Australische vlaggen. Na onderzoek van de stoffelijke resten werden ook deze bemanningsleden op vrijdag 28 april 2017 waardig verenigd met hun collega’s in hun laatste rustplaats op het Britse militaire kerkhof van Heverlee. Dat de gemeente Glabbeek na 72 jaar niet alleen het volledige vliegtuigwrak, maar ook alle slachtoffers kon bergen, die tijdens WO II hun leven gaven voor de vrijheden die wij vandaag genieten, maakte dit diepmenselijke project meer dan geslaagd.
De begrafenis van de bemanning van de Lancaster NN775
Op vrijdag 28 april 2017 om 14u werden de stoffelijke resten van enkele bemanningsleden van de Britse bommenwerper Lancaster NN775 bijgezet in een gemeenschappelijk graf op de militaire begraafplaats van Heverlee. Nadat het vliegtuig 72 jaar eerder in Bunsbeek was neergestort, hadden hun kameraden daar al hun laatste rustplaats gekregen. De resterende slachtoffers werden geborgen tijdens de opgraving van het vliegtuigwrak. Tijdens een militaire ceremonie werden zij ter aarde besteld in aanwezigheid van het gemeentebestuur van Glabbeek, de ambassadeurs van het Verenigd Koninkrijk en van Australië, een vertegenwoordiging van het Belgisch leger en van de Engelse luchtmacht, en meerdere familieleden van de slachtoffers. Na de begrafenis onthulde burgemeester Peter Reekmans samen met de familieleden en de ambassadeurs Alison Rose van het Verenigd Koninkrijk en Dr. Mark Higgie van Australië, voor het gemeentehuis in Glabbeek een herdenkingsmonument. Dit gedenkteken bevat een van de propellers van het neergestorte vliegtuig. De familieleden, die vanuit de Verenigde-Staten, Nieuw-Zeeland en het Verenigd Koninkrijk naar Glabbeek waren afgezakt, gingen ook bloemen neerleggen op de plek waar hun verwanten omkwamen. Dat we na 72 jaar aan de families eindelijk antwoorden konden bieden op hun vele vragen, verleende aan de zoektocht naar de Lancaster NN775 een diepmenselijk aspect.
Meer info: www.vensteropglabbeek.be
